اسرار كتيبه هيراتيك بيجار آذربایجان

- Sunday, January 29, 2006 At 16:05



بعد از گذشت 6000 سال، اسرار كتيبه هيراتيك (نيمه تصويري) دره پادشاهان بيجار كردستان
همچنان ناشناخته باقي مانده است.

عبدالحميد جعفري ـ بيجار

در فاصله 45 كيلومتري شمال شهر بيجار روستايي به نام قمچقاي وجود دارد كه رودخانه بسيار زيبايي در آن جاري است. دره اين رودخانه به دره پادشاهان معروف است. زيرا علاوه بر طبيعت بكرو جالب آن وادشتن حيات وحش فراوان، سه اثر مهم تاريخي را در دل خود جاي داده است. اين سه اثر عبارتند از: 1ـ قلعه باستاني قمچقاني / 2ـ امام زاده مهرابعلي / 3ـ كتيبه هيراتيك( نيمه تصويري) دره هفت آسياب
1ـ قلعه باستاني قمچقاني: اين قلعه به مساحت 5000 مترمربع برفراز كوهي در كنار رودخانه واقع شده است و فقط يك راه ورودي در قسمت شمالي دارد كه فوق العاده صعب العبور است.
دور تا دور آن را تخته سنگهاي بزرگ و دره هاي مخوف و عميقي فرا گرفته اند. قلعه داراي يك تونل مخفي با زاويه اي 45 درجه است كه در دل سنگ كنده شده و پس از طي 40 پله به زير كوه راه پيدا مي كند. طبق نظر كارشناسان قدمت قلعه به بيش از 6000 سال مي رسد.
دكتر يوهانس اكسنر كه در اوايل دهه 1330 شمسي از قلعه ديدن كرده مي نويسد:
«بعضي از حجاري ها از جمله تونل قلعه عجيب تر از تونل هاي اهرام مصر است»
اصطبل در قسمت غربي و خارج از بناي اصلي قرار دارد و راهي مالرو آن را به كف رودخانه وصل مي كند.
در بستر رودخانه ديوار عظيمي دور محوطه را پوشانيده و راه عبور به بالا را مسدود كرده است. در بالاي قلعه و اطراف آن سنگهاي لاشه و حجاري شده، آجر، كاشي، انواع سفال، استخوان و... به وفور يافت مي شود مشخص مي شود قلعه در ادوار مختلف تاريخ تا دوران حسن صباح مورد استفاده بوده و سپس رو به ويراني نهاده است.
2ـ امام زاده مهرابعلي : از زمان احداث اوليه بنا اطلاع دقيقي در دست نيست ولي با توجه به شكل فندانسيون و مصالح پي كه از سنگ ميباشد به نظر ميرسد قدمت آن به قبل از اسلام برسد.
اصل بنا استوانه اي شكل است و داراي چهار درب مي باشد كه هر كدام به سمتي از چهار جهت اصلي باز مي شده است و در كنار هر درب دو پنجره داشته كه در حال حاضر فقط درب جنوبي آن باز مي باشد. بناي امام زاده در قديك چندبار مرمت شده و با توجه به نوع مصالح و سبك معماري به نظر مي رسد كه آخرين بار در زمان ايلخانان مرمت كلي شده و گنبدي آجري روي بنا احداث گرديده و جاي مخروطي و سنگي سابق را گرفته است.
متاسفانه بناهاي ناهمگون ديگري كه بعدها پيرامون ساختمان اصلي ساخته شده اند، شكل واقعي آن را كاملا پوشش داده اند اما نتوانسته اند بناي اصلي استوانه اي آن را حفظ كنند ولي گنبد بنا ريزش كرده است.
3ـ كتيبه هيراتيك (نيمه تصويري) دره هفت آسياب: اين كتيبه در ارتفاع 10 متري كف دره هفت آسياب بر روي سنگي نه چندان سخت و رو به مشرق كنده شده است و قدمت آن به بيش از 6000 سال قبل مي رسد. استاد محمد كردواني كه در سال 1356 از منطقه ديدن كرده مي نويسد:
« وجود تمدن هزاره چهارم قبل از ميلاد در اين محل باعث اعجاب و شگفتي است و بودن كتيبه هيراتيك گواه بر فرهنگ بسيار مترقي اين قوم است».
گذشت زمان در چين و شكنهاي اين كتيبه به خوبي نمايان است. گر چه به مرور زمان ترك برداشته و قسمتهايي از آن ريزش كرده، ولي اولين چيزي كه به نظر مي رسد پنج سطر علائم و نشانه هايي است كه در ميان آنها چيزهايي مانند تاج، خورشيد، دف، پروانه، علائم موسيقي، پرچم، نيم دايره، مثلث، لوزي، بادبادك، پله و... را ميتوان تقريبا حس كرد اينها واقعاً چه هستند و چه پيامي دارند؟
محققان عقيده دارند مراحل تكامل خط به چهار قسمت تقسيم مي شود: 1ـ تصويري (pictorial) 2ـ صوتي (pNoNic) 3ـ هجايي (cilABery) 4ـ الفبايي (AlpHABEtic)، ولي انگار نوشته دره هفت آسياب روستاي قمچقاي بيجار در هيچكدام از اين تقسيم بنديها نمي گنجد و متاسفانه تا به حال هيچ تحقيقي از طرف افراد صاحب نظر و يا مجامع علمي داخلي و يا خارجي روي آن صورت نگرفته اسن و يكي از ارزشمندترين و قديمي ترين كتيبه هاي تاريخي جهان و آثار باستاني اطراف آن در شرف نابودي كامل قرار دارد.
آيا زمان آن نرسيده كه به هويت و فرهنگ و تمدن خود بهاء دهيم و آن را به جهان و جهانيان معرفي كنيم؟

فهرست منابع و مأخذ:
عطايي ـ اميد، ايران در پس پرده تاريخ
مريواني ـ محمد، بيجار در گذر زمان
دكتر يوهانس اكسنر، خاطرات من در بيجار